Het jaar 2012 in acht heftige grafieken

Een jaar met twee gezichten. Twee lelijke gezichten. Met in de eerste helft
van 2012 de grimas van de eurocrisis. En in de tweede helft de sombere
tronie van de recessie. De paniek op de financiële markten was halverwege
het jaar nog maar net iets minder hysterisch geworden, of de beklemming van
de economische krimp kreeg Nederland vol in de greep.

Vergeten dat jaar. Niet meer terug blikken. Een logische reactie. Maar we
kijken toch nog één keer achterom. Want 2012 was ook het jaar van de heftige
grafieken. Met ups en down. Vol goed nieuws en slecht nieuws. Z24 koos er
acht uit.

Volatiel beursjaar

Analisten hadden het voor 2011 beloofd. Dat zou het ‘jaar van het aandeel’
worden. Ze zaten er een jaar naast. In 2011 ging de AEX-index ruim 11
procent omlaag. In 2012 kwam er (met nog twee weken te gaan) ruim 10 procent
bij.

Maar daar zag het in de eerste helft van het jaar nog niet naar uit. Op 4 juni
daalde de AEX naar 283 punten. Dat was 9 procent onder de eindstand van
2011. Vrees voor het uiteenvallen van de eurozone joeg beleggers naar
veilige grond. Rendement of dividend was even niet van belang. Maar
halverwege het jaar keerden de kansen.

In juli stond de AEX weer boven de 300 punten en kwam daar de rest van het
jaar niet meer onder. Beleggen was dus niet zo moeilijk in 2012. Simpelweg
de AEX kopen en een jaar lang niet meer naar omkijken, was genoeg voor een
rendement van vijf maal de gemiddelde spaarrente. Nog afgezien van het
dividend. Maar slimme stockpickers (lees: mazzelaars) deden het nog beter.
Wie Air-France KLM kocht verdiende in 2012 ruim 80 procent. Een belegger die
vol in Aegon ging werd 50 procent rijker. Aan de andere kant: kopers van KPN
zagen de helft van hun investering verdampen.

{"dataSourceUrl":"//docs.google.com/a/z24.nl/spreadsheet/tq?key=0AqIH_uffm1kadGpIR2piWXJ0T0libmRZek8weUFlTGc&transpose=0&headers=1&range=A1%3AC250&gid=0&pub=1","options":{"vAxes":[{"useFormatFromData":true,"title":null,"minValue":null,"viewWindow":{"min":null,"max":null},"maxValue":null},{"useFormatFromData":true,"minValue":null,"viewWindow":{"min":null,"max":null},"maxValue":null}],"titleTextStyle":{"bold":true,"color":"#000","fontSize":16},"series":{"1":{"pointSize":0,"color":"#ff0000","lineWidth":2}},"booleanRole":"certainty","curveType":"","title":"AEX 2012","animation":{"duration":0},"backgroundColor":{"fill":"#faf4ed"},"legend":"in","lineWidth":2,"hAxis":{"useFormatFromData":true,"minValue":null,"viewWindowMode":null,"viewWindow":null,"maxValue":null},"width":469,"height":289},"state":{},"view":{},"chartType":"LineChart","chartName":"Chart 1"}

Spanje en Italië redden het net

Hoe volatiel ook, vergeleken met de obligatiemarkt was de aandelenbeurs in
2012 een baken van rust. De waarde van obligaties van Spanje en Italië
schoot in het voorjaar griezelig hard omhoog. Eind 2011 had de ECB het
brandje op de kapitaalmarkt nog weten te blussen door banken in het
eurogebied voor drie jaar miljarden aan euro's uit te lenen. Maar
ondergronds smeulde het door.

Vanaf april liep het verschil tussen de Duitse 10-jaars rente en die van
Spanje en Italië snel op. In juli stond de Duitse rente onder de 1,25
procent. De Spaanse rente piekte op 7,59 procent. Die van Italië op 6,58.
Toen reisde Mario Draghi naar Londen om te spreken tijdens de Global
Investment Conference. Hij zei: "Within our mandate, the ECB is
ready to do whatever it takes to preserve the euro. And believe me, it will
be enough."

Dat bleken de magische woorden. De ECB zou er alles aan doen om de euro te
redden. Wie speculeerde op uiteenvallen van de euro, op uittreden van Spanje
en Italië, haastte zich om de short-posities te dekken. De obligaties van
beide landen stegen in waarde. De rente ging omlaag.

Toen de ECB aan het einde van de zomer de daad bij het woord voegde, en
zichzelf toestemming gaf om - onder voorwaarden - euro-obligaties op te
kopen, daalde de rentes nog verder.

De eurocrisis zal vast wel weer opvlammen. Maar of het zo dol wordt als in de
zomer van 2012 is na de uitspraak van Draghi onwaarschijnlijk geworden.

{"dataSourceUrl":"//docs.google.com/a/z24.nl/spreadsheet/tq?key=0AqIH_uffm1kadGpIR2piWXJ0T0libmRZek8weUFlTGc&transpose=0&headers=1&range=A1%3AC248&gid=2&pub=1","options":{"titleTextStyle":{"bold":true,"color":"#000","fontSize":16},"vAxes":[{"title":"10-jr spread in %","useFormatFromData":true,"minValue":2.5,"viewWindowMode":"explicit","viewWindow":{"min":2.5,"max":6.5},"maxValue":6.5},{"useFormatFromData":true,"minValue":null,"viewWindow":{"min":null,"max":null},"maxValue":null}],"series":{"0":{"color":"#0000ff"},"1":{"color":"#ff0000"}},"title":"Renteverschil met Duitsland","curveType":"","booleanRole":"certainty","animation":{"duration":0},"backgroundColor":{"fill":"#faf4ed"},"legend":"in","lineWidth":2,"hAxis":{"useFormatFromData":true,"minValue":null,"viewWindowMode":null,"viewWindow":null,"maxValue":null},"width":469,"height":289},"state":{},"view":{},"chartType":"LineChart","chartName":"Chart 3"}

Tijdelijk noodfonds

Ondertussen moest Noord-Europa ook in 2012 weer flink de buidel trekken voor
zuidelijke eurolanden in problemen. Het tijdelijke noodfonds EFSF droeg bij
aan de schuldsanering en nieuwe redding van Griekenland. En er werd honderd
miljard euro opzij gezet voor de herkapitalisatie van het Spaanse bankwezen.

Inmiddels is van de 440 miljard euro die door het EFSF maximaal kan worden
uitgeleend, al 292 toegezegd aan de Grieken, Ieren, Portugezen en
Spanjaarden. Daarvan is nog maar een deel daadwerkelijk uitgeleend. Spanje
bijvoorbeeld heeft in eerste instantie 'slechts' 37 miljard euro nodig. Maar
er is nog maar 148 miljard euro over voor nieuwe hulpacties.

Maar goed dat in oktober 2012, na lang delibereren en spannende stemmingen,
het permanente noodfonds ESM operationeel werd.

{"dataSourceUrl":"//docs.google.com/a/z24.nl/spreadsheet/tq?key=0AqIH_uffm1kadGpIR2piWXJ0T0libmRZek8weUFlTGc&transpose=0&headers=1&range=C2%3AD8&gid=3&pub=1","options":{"titleTextStyle":{"bold":true,"color":"#000","fontSize":16},"legendTextStyle":{"color":"#222","fontSize":"13"},"animation":{"duration":0},"backgroundColor":{"fill":"#faf4ed"},"colors":["#3366CC","#DC3912","#FF9900","#109618","#990099","#0099C6","#DD4477","#66AA00","#B82E2E","#316395","#994499","#22AA99","#AAAA11","#6633CC","#E67300","#8B0707","#651067","#329262","#5574A6","#3B3EAC","#B77322","#16D620","#B91383","#F4359E","#9C5935","#A9C413","#2A778D","#668D1C","#BEA413","#0C5922","#743411"],"is3D":true,"pieSliceText":"value","hAxis":{"useFormatFromData":true,"minValue":null,"viewWindow":{"min":null,"max":null},"maxValue":null},"vAxes":[{"useFormatFromData":true,"minValue":null,"viewWindow":{"min":null,"max":null},"maxValue":null},{"useFormatFromData":true,"minValue":null,"viewWindow":{"min":null,"max":null},"maxValue":null}],"pieHole":"0.5","title":"Toegezegde steun EFSF","booleanRole":"certainty","legend":"right","pieSliceTextStyle":{"fontSize":"11"},"tooltip":{},"width":469,"height":289},"state":{},"view":{},"chartType":"PieChart","chartName":"Chart 4"}

Duitsers duurder, Grieken goedkoper

Het was weer veel pappen en nathouden dit jaar. Noodmaatregelen van de ECB,
noodleningen van het EFSF, uiteindelijk is het lapwerk. Maar er was ook een
enkel teken van structureel herstel in het eurogebied. Een pril teken, maar
toch het vermelden waard. In de jaren na de invoering van de euro schoten de
Griekse lonen omhoog. Griekenland werd duur vergeleken met Duitsland.

Gevolg was dat Duitsland ging exporteren (en sparen) en Griekenland ging
importeren (en lenen). Sinds 2008 is deze trend gekeerd. De recessie tempert
de Griekse lonen, terwijl de relatieve voorspoed in Duitsland voor een klein
loongolfje heeft gezorgd.

{"dataSourceUrl":"//docs.google.com/a/z24.nl/spreadsheet/tq?key=0AqIH_uffm1kadDVxYWpwR1VTSnhBWjhmdG9qQ1FQREE&transpose=0&headers=1&range=A1%3AC15&gid=0&pub=1","options":{"titleTextStyle":{"bold":true,"color":"#20124d","fontSize":16},"series":{"0":{"color":"#00ffff","lineWidth":4},"1":{"lineWidth":4},"2":{"color":"#3366cc","lineWidth":4},"3":{"lineWidth":4},"4":{"lineWidth":4}},"curveType":"","legendTextStyle":{"bold":false,"color":"#222","fontSize":"13"},"animation":{"duration":500},"backgroundColor":{"fill":"#faf4ed"},"lineWidth":2,"hAxis":{"titleTextStyle":{"color":"#222","italic":true,"fontSize":12},"title":"","useFormatFromData":true,"minValue":null,"viewWindowMode":"explicit","viewWindow":{"min":null,"max":2013},"gridlines":{"count":"5","color":"none"},"maxValue":2013},"vAxes":[{"title":"index, 2000=100","useFormatFromData":true,"formatOptions":{"scaleFactor":null},"minValue":null,"viewWindow":{"min":null,"max":null},"gridlines":{"count":"10","color":"none"},"maxValue":null},{"useFormatFromData":true,"minValue":null,"viewWindow":{"min":null,"max":null},"maxValue":null}],"booleanRole":"certainty","title":"Arbeidskosten per eenheid product","legend":"in","useFirstColumnAsDomain":true,"tooltip":{},"width":469,"height":289},"state":{},"view":{},"chartType":"LineChart","chartName":"Chart 1"}

Industrie in problemen

Zuid-Europa zat het hele jaar diep in de recessie. Grote delen van het noorden
kwamen in de tweede helft van het jaar aan de beurt. Of het angst was voor
het uiteenvallen van de euro of de pijn van het bezuinigingen, daar kunnen
economen nog geen antwoord op geven. Waarschijnlijk allebei.

Een aardige indicator voor de economische activiteit is de maandelijkse
enquête onder inkoopmanagers in de industrie die in veel landen wordt
gehouden. Als deze purchasing manager index (PMI) onder de 50 komt,
duidt dat op krimp in de industrie. Eind 2012 is dat in de meest eurolanden
het geval.

{"dataSourceUrl":"//docs.google.com/a/z24.nl/spreadsheet/tq?key=0AqIH_uffm1kadGpIR2piWXJ0T0libmRZek8weUFlTGc&transpose=0&headers=1&range=A2%3AB16&gid=1&pub=1","options":{"titleTextStyle":{"fontSize":16},"vAxes":[{"useFormatFromData":true,"minValue":null,"viewWindow":{"min":null,"max":null},"maxValue":null},{"useFormatFromData":true,"minValue":null,"viewWindow":{"min":null,"max":null},"maxValue":null}],"region":"150","title":"Chart title","booleanRole":"certainty","backgroundColor":"#faf4ed","legend":"right","colors":["#ff0000","#ea9999","#109618"],"displayMode":"regions","resolution":"countries","hAxis":{"useFormatFromData":true,"minValue":null,"viewWindow":{"min":null,"max":null},"maxValue":null},"animation":{"duration":0},"width":469,"height":289},"state":{},"view":{},"chartType":"GeoChart","chartName":"Chart 2"}

Nederlandse consument verliest hoop

Alsof de eurocrisis en de naderende recessie het consumentenvertrouwen niet al
genoeg op de proef stelde, stelde de politiek in 2012 ook alles in het werk
om het laatste restje optimisme uit de Nederlandse consument te persen.

Allereerst toen in het begin van het jaar het minderheidskabinet van Rutte en
Verhagen viel. Vervolgens bleek het snel in elkaar geschroefde
Kunduz-akkoord vooral uit lastenverzwaringen bleek te bestaan. En toen ten
slotte ging het tweede kabinet Rutte van start met een onzalig plan voor de
zorgpremies.

De koopbereidheid van de Nederlandse consument - een redelijke voorspeller van
toekomstige consumptie - is inmiddels op het laagste peil van het jaar
beland.

{"dataSourceUrl":"//docs.google.com/a/z24.nl/spreadsheet/tq?key=0AqIH_uffm1kadGpIR2piWXJ0T0libmRZek8weUFlTGc&transpose=0&headers=1&range=A2%3AC13&gid=4&pub=1","options":{"vAxes":[{"title":null,"useFormatFromData":true,"minValue":null,"viewWindow":{"min":null,"max":null},"maxValue":null},{"useFormatFromData":true,"minValue":null,"viewWindow":{"min":null,"max":null},"maxValue":null}],"titleTextStyle":{"bold":true,"color":"#000","fontSize":16},"booleanRole":"certainty","title":"Nederlandse Consument laat hoofd hangen","animation":{"duration":0},"backgroundColor":{"fill":"#faf4ed"},"legend":"bottom","hAxis":{"useFormatFromData":true,"minValue":null,"viewWindowMode":null,"viewWindow":null,"maxValue":null},"isStacked":false,"width":469,"height":289},"state":{},"view":{},"chartType":"ColumnChart","chartName":"Chart 2"}

Huizenprijzen dalen verder

Minstens zo desastreus voor de consumptie was de dalende waarde van de eigen
woning. Ook in 2012 werden huizen weer minder waard. Omdat veel
huiseigenaren in de goede jaren hun overwaarde hebben verzilverd en
uitgegeven, hakt de dalende huizenprijs er in Nederland extra hard in. Met
dank aan de gulle hypotheekrenteaftrek uit het verleden.

Het sterkst daalden de prijzen dit jaar in Noord-Brabant, waar de gemiddelde
woning tussen januari en oktober (de laatste maand waar het CBS cijfers voor
heeft) 9,6 procent minder waard werd. Het minst daalde de huizenprijs in
Zeeland: 4 procent.

{"dataSourceUrl":"//docs.google.com/a/z24.nl/spreadsheet/tq?key=0AqIH_uffm1kadGpIR2piWXJ0T0libmRZek8weUFlTGc&transpose=0&headers=0&range=E5%3AF17&gid=5&pub=1","options":{"titleTextStyle":{"bold":true,"color":"#000","fontSize":16},"vAxes":[{"useFormatFromData":true,"title":"","minValue":null,"viewWindowMode":null,"textStyle":{"bold":true,"color":"#222","fontSize":12},"viewWindow":null,"maxValue":null},{"useFormatFromData":true}],"series":{"0":{"color":"#ff0000"}},"booleanRole":"certainty","title":"Huizenprijzen fors omlaag in 2012","animation":{"duration":0},"backgroundColor":{"fill":"#faf4ed"},"legend":"none","hAxis":{"titleTextStyle":{"bold":true,"color":"#222","italic":false,"fontSize":12},"useFormatFromData":true,"title":"Prijsindex woningen","minValue":null,"viewWindow":{"min":null,"max":null},"maxValue":null},"tooltip":{},"isStacked":false,"width":469,"height":289},"state":{},"view":{},"chartType":"BarChart","chartName":"Chart 4"}

Werkloosheid loopt op

Tijdens de diepe recessie van 2009 liep de werkloosheid in Nederland maar een
beetje op. Bedrijven hielden werknemers in dienst, in de hoop dat de
terugval in productie tijdelijk zou zijn.

Inmiddels weten de werkgevers beter en zijn bezig met kleine en grote
ontslagrondes. De relatief milde economische terugval van 2012 zorgt
daardoor voor snel oplopende werkloosheid.

Vooral jongeren hebben het zwaar te verduren: ruim 13 procent van de
(niet-schoolgaande) beroepsbevolking jonger dan 25 jaar is momenteel op zoek
naar werk. Voor de groep tussen 25 en 45 is dat 6,1 procent. De werkloosheid
is met 5,8 procent het laagst onder Nederlanders boven de 45 jaar, maar het
percentage loopt voor die groep wel snel op.

{"dataSourceUrl":"//docs.google.com/a/z24.nl/spreadsheet/tq?key=0AqIH_uffm1kadGpIR2piWXJ0T0libmRZek8weUFlTGc&transpose=1&headers=1&range=A17%3AE19&gid=6&pub=1","options":{"vAxes":[{"useFormatFromData":true,"title":"% ","minValue":0,"viewWindowMode":"explicit","viewWindow":{"min":0,"max":12},"maxValue":12},{"useFormatFromData":true,"minValue":null,"viewWindow":{"min":null,"max":null},"maxValue":null}],"titleTextStyle":{"bold":true,"color":"#000","fontSize":16},"booleanRole":"certainty","title":"Werkloosheid loopt op","animation":{"duration":0},"backgroundColor":{"fill":"#faf4ed"},"legend":"right","useFirstColumnAsDomain":true,"hAxis":{"useFormatFromData":true,"minValue":null,"viewWindowMode":null,"viewWindow":null,"maxValue":null},"tooltip":{},"isStacked":false,"width":469,"height":289},"state":{},"view":{},"chartType":"ColumnChart","chartName":"Chart 5"}

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl